วัดพระพุทธบาทราชวรมหาวิหาร

วัดพระพุทธบาทราชวรมหาวิหาร ตั้งอยู่ที่ตำบลขุนโขลน  ห่างจากตัวเมืองจังหวัดประมาณ  28 กิโลเมตร มีทางเลี้ยวซ้ายก่อนถึงอำเภอพระพุทธบาทเข้าไปประมาณ 1 กิโลเมตร เป็นพระอารามหลวงชั้นเอก สร้างขึ้นเมื่อ ปี พ.ศ 2167  ในรัชสมัยสมเด็จพระเจ้าทรงธรรม ปูชนียสถานที่สำคัญคือ   " รอยพระพุทธบาทที่ประทับไว้บนแผ่นดินเหนือไหล่เขาสุวรรณบรรพต  หรือเขาสัจจพันธคีรีรอยพระพุทธบาทมีความกว้าง  21 นิ้ว  ยาว 60 นิ้ว  ลึก 11 นิ้ว ค้นพบในสมัยพระเจ้าทรงธรรม  พระองค์ทรงเห็นว่าเป็นรอยพระพุทธบาทตามลักษณะ 108 ประการ จึงโปรดเกล้าฯ  ให้สร้างมณฑปชั่วคราว  ครอบรอยพระพุทธบาทไว้  ต่อมาได้มีการสร้างต่อเติมกันอีกหลายสมัย  และยังพบรอยจารึกพระปรมาภิไธยย่อ จปร.  ที่ก้อนหินขนาดใหญ่  สูงจากพื้น 160 เซนติเมตร  เมื่อครั้นเสด็จนมัสการรอยพระพุทธบาท  ลักษณะของพระมณฑป   เป็นอาคารรูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส  ประกอบเครื่องยอดรูปปราสาท 7 ชั้น  มุงกระเบื้องเคลือบสีเขียว  มีซุ้มบันแถลงประดับทุกชั้น  มีเสาย่อมุมไม้สิบสอง  ปิดทองประดับกระจกโดยรอบฝาผนังด้านนอกปิดทองประดับกระจกเป็นรูปเทพพนม  พุ่มข้าวบิณฑ์บานประตูพระมณฑปเป็นงานศิลปกรรมประดับมุกชั้นเยี่ยมของเมือง ไทย   พื้นภายในปูด้วยเสื่อเงินสาน 

ทางขึ้นพระมณฑปเป็นบันไดนาคสามสายซึ่งหมายถึง  บันไดเงิน  บันไดทอง และบันไดแก้ว  ที่ทอดลงจากสวรรค์หัวนาคที่เชิงบันไดหล่อด้วยทองสำริด  เป็นนาค 5 เศียร  บริเวณรอบพระมณฑปมีระฆังแขวนเรียงราย  เพื่อให้ผู้ที่มานมัสการได้ตีแผ่ส่วนกุศลแก่เพื่อนทั้งหลาย ส่วนพระอุโบสถ  และพระวิหารต่างๆ   ที่อยู่รายรอบ  ล้วนสร้างตามแบบศิลปกรรมสมัยกรุงศรีอยุธยา และตอนต้นกรุงรัตนโกสินทร์  นอกจากนี้ ในบริเวณวัดยังมี พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพระพุทธบาท ( วิหารหลวง ) ซึ่งเป็นเก็บรวบรวมศิลปวัตถุอันมีค่า อาทิ  เครื่องทรงสมเด็จพระเจ้าทรงธรรม  เครื่องลายครามสังคโลก  เครื่องทองสำริดโบราณ  ศาสตราวุธโบราณ  รอยพระพุทธบาทจำลอง  ยอดมณฑปพระพุทธบาทเก่าพัดยศของพระสมัยต่างๆ  และท่อประปาสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช  วิหารหลวงจะเปิดให้ชมเฉพาะช่วงที่มีงานเทศกาลนมัสการพระพุทธบาท  ซึ่งปกติจัดให้มีปีละ 2 ครั้ง  คือ ขึ้น 8 ค่ำ  เดือน 3 จนถึงแรม 1 ค่ำ และขึ้น 8 ค่ำ เดือน 4 จนถึงแรม 1 ค่ำ และงานประเพณีตักบาตรดอกไม้ซึ่งเป็นประจำทุกปี ในวันเข้าพรรษา ตรงกับวันแรม 1 ค่ำเดือน 8 (ประมาณเดือนกรกฎาคม) โดยจะมีการทำบุญตักบาตรด้วยข้าวสุกที่วัดพระพุทธบาทราชวรมหาวิหาร และจะไปเก็บดอกไม้ที่ชาวบ้านเรียกว่าดอกเข้าพรรษา เพราะมีเฉพาะในเดือน 8 เท่านั้น เพื่อนำไปตักบาตรในตอนบ่ายของวันเดียวกัน

อัตราค่าเข้าชม คนไทย ไม่เสียค่าเข้าชม ชาวต่างประเทศ คนละ 30 บาท เปิดให้สักการะทุกวันตั้งแต่เวลา 6.00-18.00 น.
ความเชื่อและวิธีการบูชา ตามคติของคนโบราณกล่าวไว้ว่าหากได้มานมัสการรอยพระพุทธบาทนี้ครบถึง 7 ครั้ง จะได้ไปจุติในสรวงสวรรค์ แม้แต่ในชาติภพนี้ อานิสงส์ผลบุญจะส่งให้ชีวิตมีความสำเร็จสมหวังในทุกประการ